Πάσχα στις άγνωστες ενορίες της Πόλης…

Πάσχα στην Πόλη, με ανθισμένες τις κουτσουπιές...

Στον ιστότοπο του Πρακτορείου Εκκλησιαστικών Ειδήσεων «Ρομφαία», διάβασααμαδημοσιευμένο ένα εξαιρετικό άρθρο του γνωστού μας πια Αλέξανδρου Μασσαβέτα, για τα έθιμα του Πάσχα και τον εορτασμό στις ρωμέϊκες ενορίες της Πόλης. Με την άδειά του, αναδημοσιεύω κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα και σε παραπέμπω να το διαβάσεις όλο στο σχετικό σύνδεσμο:

Για άλλη μία φορά, με έχει τρομάξει και φέτος η προαναγγελθείσα εισβολή των Ελλήνων στην Πόλη για το Πάσχα. Των λεωφορείων του μαζικού τουρισμού που κουβαλούν κόσμο σαν πρόβατα από το Πατριαρχείο στην Αγία Σοφία και την Πρίγκηπο, εξαντλώντας τυπικά και μηχανικά ένα δρομολόγιο στάσεων. Των κοπαδιών που θα κατακλύσουν αλαλάζοντα τη Μεγάλη Οδό του Πέραν, φωνάζοντας οι μεν στους δε τιμές και νοστιμιές που εντοπίζουν στις βιτρίνες. Όλων όσων θα έρθουν και θα φύγουν χωρίς να έχουν δει, νιώσει η αφομοιώσει τίποτε από την Πόλη … Για όλους αυτούς που, ας μου επιτραπεί η κακεντρέχεια, θα δυσκολεύονταν να ξεχωρίσουν μία φωτογραφία της Αγίας Σοφίας από μία του τεμένους Σουλτάναχμετ (του Μπλε Τζαμιού), που νομίζουν ότι το Φανάρι είναι ακόμη ελληνική γειτονιά και πως στην Τουρκία κυβερνά ο στρατός, λυπάμαι, αλλά δεν έχω τίποτε να προτείνω. Ίσως κάποιους μήνες εντατικής επιμόρφωσης… Για τους υπόλοιπους, που δεν ταξιδεύουν με γκρουπ και δε φορούν παρωπίδες, που δεν ήλθαν ψάχνοντας δερμάτινα ή «μπουζούκια» (δεν έχουμε από αυτά στην Πόλη, λυπάμαι) αλλά το χρώμα της Κωνσταντινούπολης, θα τους πρότεινα να συνεορτάσουν το Πάσχα με τους Ρωμηούς και τους Ελλαδίτες που μετοικήσαμε εδώ, κατά τα τοπικά έθιμα. Οι περίπου 5000 Ελληνορθόδοξοι της Πόλης (Ελληνικής και Αραβικής καταγωγής σε ίσα περίπου μέρη) και οι διακόσιοι νέοι Ελλαδίτες που ζούμε εδώ μόνιμα θα εορτάσουμε το Πάσχα μαζί με τους Τούρκους και αλλοδαπούς φίλους μας στις άγνωστες για τους πολλούς ενορίες της Πόλης. Μακριά από όλο αυτό το συρφετό, μακριά από τον αποκαρδιωτικό συνωστισμό στο Πατριαρχείο – λες και δεν υπάρχει άλλη ενορία που να εορτάζει την Ανάσταση! Οι άγνωστες αυτές ενορίες, συχνά κρυμμένες μέσα στα δάση της ειδυλλιακής Πολίτικης περιφέρειας, θα γεμίζουν αυτές τις εορτάσιμες ημέρες για μόνη φορά μέσα στο χρόνο. Ελλείψει πιστών, πολλές από τις 83 Ελληνικές εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης παραμένουν τον υπόλοιπο χρόνο αδειανές, με μόνη εξαίρεση την ημέρα που τιμάται ο Άγιός τους…

Η φωτογραφία, από το άρθρο του Αλ. Μασσαβέτα...

Η περιφορά του Επιταφίου στην Πρίγκηπο: Η συγκινητικότερη στιγμή του Πολίτικου Πάσχα είναι η περιφορά του Επιταφίου στους δρόμους της Πριγκήπου. Η Παναγία της Πριγκήπου είναι η μόνη ρωμαίικη ενορία που πραγματοποιεί περιφορά έξω στους δρόμους. Το έθιμο αναβίωσε για πρώτη φορά το 2004. Η ακολουθία ξεκινά πολύ νωρίς, λίγο μετά τις πέντε, και ο Επιτάφιος βγαίνει κατά τις εξίμισυ. Τα πλοία για τα Πριγκηπόνησα εκκινούν από το Καμπάτας, στο στόμιο του Βοσπόρου, και η διαδρομή προς την Πρίγκηπο διαρκεί περίπου μιάμιση ώρα. Υπάρχουν πολλά δρομολόγια από νωρίς το πρωί ως αργά το βράδυ. Θυμάμαι έντονα την πρώτη εκείνη περιφορά του 2004, μετά δεκαετίες απαγορεύσεων. Πίσω από την εντυπωσιακή Αρ Νουβώ Σκάλα της Πριγκήπου υποδεχόταν τους προσκυνητές ένα μεγάλο πανό: «Καλό Πάσχα στους Ρωμιούς συμπατριώτες μας. Δημαρχία Πριγκηποννήσων». Στη μικρή πλατειούλα όπου σταθμεύουν οι άμαξες για το γύρο του νησιού, βρίσκεται η εκκλησία της Παναγίας. Οι ψαλμωδίες ακούγονταν έξω στην πλατεία, γεμάτη από αστυνομικούς και αμαξάδες. Οι τελευταίοι κουβέντιαζαν αμέριμνα. Πελάτες για τον γύρο δε βρίσκονταν. Ο δήμαρχος Πριγκηποννήσων υποδεχόταν τους πιστούς στον εξωνάρθηκα. Η Κατερίνα, μεσήλικη Ελληνοαμερικανίδα που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο νησί, δάκρυζε συνεχώς. «Είμαι τόσο συγκινημένη». Εκείνη και ο επίσης Πριγκηπινός άνδρας της δεν είχαν επισκεφθεί τη γενέτειρά τους για πάνω από τριάντα χρόνια. «Με κακές μνήμες φύγαμε». «Συγκινήθηκα που ήρθε ο δήμαρχος. Που μας δείχνουν πώς τους αρέσει η παρουσία μας και η γιορτή μας», μας είχε πει η Στέλλα, Πριγκηπινή που τώρα ζει στη Θεσσαλονίκη. Η περιφορά έκτοτε γεμίζει την εκκλησία με κόσμο. Πριγκηπινοί που επιστρέφουν στη γενέτειρά τους, αλλά και Πολίτες από όλη την Κωνσταντινούπολη. «Κάθε χρόνο ερχόμαστε, από τότε που επιτρέψανε την περιφορά», λέει η Ελλη, που έφθασε με τον σύζυγο, τα παιδιά και τους γέρους γονείς της από το Μέγα Ρεύμα του Βοσπόρου. «Οταν ήμασταν νέοι, γεμάτες ήταν οι εκκλησίες. Σήμερα, κινδυνεύεις να βρεθείς μόνη με τον παπά» παραπονείται η ηλικιωμένη μητέρα της. Καθώς η πομπή βγαίνει, οι αμαξάδες παρατάσσονται σοβαροί και αμίλητοι. Προπορεύονται τα παιδιά με τις λαμπάδες, ακολουθεί η χορωδία –νέες Ρωμιές από όλη την Πόλη– ο εσταυρωμένος και οι ιερείς, ενώ ακολουθούν πενήντα περίπου πιστοί με αναμμένα κεριά. Ανάμεσά τους, ξένοι και Τούρκοι δημοσιογράφοι, αλλά και οι Τούρκοι και αλλοδαποί φίλοι που μας συνοδεύουν. Μεγάλο εκκλησίασμα για μια ελληνική ενορία της Πόλης στο σημείο που έχουμε φθάσει σήμερα. Οι αστυνόμοι κυκλώνουν την πομπή, της ανοίγουν δρόμο και μιλούν ενίοτε στους ασυρμάτους. Οι καταστηματάρχες βγαίνουν στις πόρτες και στέκονται αμίλητοι. Πολλοί Τούρκοι περιεργάζονται ένα θέαμα που, στους περισσότερους, μοιάζει όσο «εξωτικό», όσο θα ήταν μία πομπή βουδιστών μοναχών σε μία συνοικία της Αθήνας. Οι περισσότεροι έχουν έλθει από την Ανατολία, δεν πρόλαβαν τους Έλληνες και δεν τους θυμούνται. «Ακου, τραγουδούν!» Μια κυρία βγαίνει στο παράθυρο με το κινητό ανοιχτό, για να ακούσει ο συνομιλητής. Μία άλλη, στο δικό της, έχει υψώσει τα χέρια κατά το Μουσουλμανικό τυπικό δέησης. «Ο Θεός να δεχθεί τις προσευχές σας» φωνάζει και μας χαμογελά. Αν οι Τούρκοι νιώθουν καλοπροαίρετη περιέργεια, για τους Ρωμιούς κυριαρχεί η συγκίνηση. Πολλοί από τους γηραιότερους κλαίνε. Ο Επιτάφιος συμβολίζει το θάνατο της δικής τους κοινότητας, που έχει αποδεκατισθεί. Η Ανάσταση της Ομογένειας δεν είναι καθόλου βέβαιη, και σίγουρα δε θα πάρει τρεις ημέρες. Η πομπή κάνει το γύρω της πόλης και επιστρέφει στην Παναγία. Ένας μεσήλικος κύριος στέκεται στην πόρτα του ναού και εύχεται στους πιστούς: «Αλλάχ καμπούλ ετσίν» (Να δεχθεί ο Θεός τις προσευχές σας). Δεν είναι εκπρόσωπος καμιάς αρχής και κανείς δεν τον παρότρυνε να το κάνει. «Πολύ χαίρομαι που ξανατελείται η εορτή», λέει. Ονομάζεται Ρεφίκ και είναι καταστηματάρχης. «Πρόλαβα να δω την Πρίγκηπο μια μικρή Ελλάδα. Τότε πολύ λίγοι Τούρκοι μέναμε εδώ», λέει. «Θυμάμαι τις γιορτές του Πάσχα και τα Θεοφάνια. Τότε κάθε εκκλησία έβγαζε δικό της Επιτάφιο, και οι πομπές συναντιούνταν στο λιμάνι. Εκεί έριχνε ο παπάς και τον σταυρό των Θεοφανίων. Μετά όλα σταμάτησαν και το γιατί νομίζω το γνωρίζετε καλύτερα από μένα».