«Φθινοπωρινός Πόνος»: μία τουρκική «συγγνώμη» για τα Σεπτεμβριανά?

Σκηνές από την ταινία

Στην Πόλη θα ξαναπάω στις αρχές Απρίλη, όπως σου είπα. Επομένως αργώ ακόμη να γράψω για νέες προτάσεις, που θα έχω να σου κάνω άμα τη επιστροφή μου. Ετσι, θα σου μιλήσω σήμερα για μία  τουρκική ταινία «ελληνικού» ενδιαφέροντος. Αν και είχα διαβάσει σε ξένα έντυπα γι’αυτήν, σήμερα τα «Νέα» είχαν ολοκληρωμένο ρεπορτάζ με ανταπόκριση της Αννας Ανδρέου από την Πόλη (βλ. εδώ).  Αν την προλάβω στους κωνσταντινουπολίτικους κινηματογράφους, στις αρχές Απρίλη, θα πάω να την δω. Θέλω να την παρακολουθήσω στο «φυσικό» της περιβάλλον και να «μετρήσω» αντιδράσεις από τους νέους τούρκους που φαίνεται να θέλουν να ξεφύγουν από το κακό παρελθόν του  κράτους τους. Ας μην καταλαβαίνω τα τουρκικά εύκολα, κάποια στιγμή θα έρθει μεταγλωττισμένη και στην Ελλάδα. Μιλάω για την ταινία «Φθινοπωρινός Πόνος» (τίτλος στα τουρκικά: «Güz Sancisi») της σκηνοθέτιδας Τομρίς Γκιριτλίογλου (Tomris Giritlioğlu), με σενάριο βασισμένο στο βιβλίο του τούρκου συγγραφέα Γιλμάζ Καράκογιουνλου (Yilmaz Karakoyunlu) που διαπραγματεύεται, με διάθεση συγγνώμης εκ μέρους της τουρκικής διανόησης,  τα θλιβερά γεγονότα των Σεπτεμβριανών και το πογκρόμ σε βάρος της ομογένειας. Ο συγγραφέας γεννήθηκε το 1936 στην Κωνσταντινούπολη.  Το βιβλίο του «Φθινοπωρινός Πόνος»  πήρε το Α’ βραβείο της Ένωσης Τούρκων Συγγραφέων το 1992 και κυκλοφόρησε το 1998 στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Τσουκάτου (σε μετάφραση Λιάνας Μυστακίδου).

Το στόρυ: «η ταινία εστιάζει στον έρωτα του Μπαχτσέ για την Έλενα, μια πόρνη Ρωμιά η οποία ζει με την παραμάνα της στο Πέρα. Τα βράδια ο Μπαχτσέ την παρακολουθεί από το παράθυρό του. Είναι εθνικιστής και ετοιμάζεται να παντρευτεί την κόρη του προέδρου της κοινότητας «η Κύπρος είναι τουρκική». Ο Μπαχτσέ επικρίνει τον καλύτερο φίλο του Σουάτ, ο οποίος είναι αριστερός και βλέπει από άλλη σκοπιά το Κυπριακό. Ετοιμάζει ακόμη και τη λίστα με τους αριστερούς της Νομικής Σχολής, στην οποία φοιτά όπως ακριβώς του ζήτησε ο μέλλων πεθερός του. Αποφεύγει να εντάξει το όνομα του καλύτερου φίλου του, αλλά όταν ο μέλλων πεθερός του το προσθέτει στη λίστα ο Μπαχτσέ δεν βγάζει άχνα. Η σύγκρουση με τον εαυτό του αρχίζει, όταν βλέπει τον Σουάτ να ξυλοκοπείται μέχρι θανάτου από τους γνωστούς-αγνώστους μπροστά στα μάτια του. Ούτε και τότε, όμως, αντιδρά. Δεν καταφέρνει να αντιδράσει ούτε και όταν μια ομάδα εθνικιστών διαδηλωτών επιτίθεται στην αγαπημένη του Έλενα. Ο έρωτάς τους κορυφώνεται την ημέρα των μεγάλων λεηλασιών. Εκείνη τη μέρα ο Μπαχτσέ επιτέλους αναλαμβάνει δράση. Τα βάζει με τους λαφυραγωγούς φίλους του. Είναι όμως πια πολύ αργά«.

Τα κίνητρα: «κατά τα Σεπτεμβριανά, τα γεγονότα της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη εναντίον των Ρωμιών, ο Γιλμάζ Καράκογιουνλου ήταν 19 ετών, φοιτητής. «Ήμουν μάρτυρας των γεγονότων και με επηρέασαν βαθιά. Έγραψα αυτά που είδα…», λέει ο Τούρκος συγγραφέας, ο οποίος διετέλεσε μάλιστα και υπουργός της κυβέρνησης του Μπουλέντ Ετζεβίτ. Εκείνη την ημέρα ο Γιλμάζ Καράκογιουνλου ήταν στην οδό Μεσρουτιγέτ του Πέρα, μπροστά από τα ξενοδοχεία «Μπριστόλ» και «Λόντρα». Άκουσε φασαρία και έτρεξε προς την Ιστικλάλ. Εκεί είδε τις βιαιότητες να εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια του και έφριξε. Ψυγεία έπεφταν από τον πέμπτο όροφο. Λεηλασίες στα καταστήματα. Ένας 16χρονος νέος χτυπούσε με ένα ξύλο μια γυναίκα. Σήμερα αυτός ο 16χρονος θα είναι 70 ετών και θέλει να τον ρωτήσει: «Μα δεν ντρέπεσαι;»«.

Η αφίσα της ταινίας

Οι αντιδράσεις: «έπειτα από 54 χρόνια οι Τούρκοι αρθρογράφοι συμφωνούν ότι τα Σεπτεμβριανά ήταν μία από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας τους. «Υπάρχουν τόσες κακοφωνίες για τις οποίες το τουρκικό κράτος οφείλει να ζητήσει συγγνώμη. Η ταινία αυτή ανοίγει την πόρτα…», σχολιάζει ο Ουγούρ Βαρντάν της «Ραντικάλ». Οι αίθουσες του σινεμά που προβάλλουν την ταινία γεμίζουν. Τούρκοι, Ρωμιοί, Αρμένιοι παρακολουθούν την ταινία και φεύγουν με βουρκωμένα μάτια. «Ντροπή», ψελλίζουν οι πιο πολλοί. Όσο για τους εθνικιστές, δεν αντέδρασαν καθόλου«.

Το site της ταινίας, εδώ, για να δεις και σκηνές και να ακούσεις και τη μουσική του Tamer Çiray.

Παρουσίαση της ταινίας, εδώ και  εδώ («Ιδιωτική Οδός»), όπου θα δείς και αποκλειστική φωτογραφία από τα γυρίσματα της ταινίας στα στενά της Πόλης,  και εδώ («Στον ίσκιο του Ησκιου»). Σχολιασμός των ιστορικών ανεπαρκειών της ταινίας από το TVXS, εδώ. Συνέντευξη της σκηνοθέτιδας στον Στέλιο Κούλογλου, εδώ.

Υπάρχει και fun club στο Facebook (εδώ), πράγμα που δείχνει και την κάποια αλλαγή νοοτροπίας, παρά τον εθνικισμό των άμυαλων.

Και μία παρουσίαση της ταινίας, στα τουρκικά, από την εφημερίδα Taraf και τον Markar Esayan (εδώ).

Update: εδώ ο αντίλογος για την ταινία…

~ από Ταξιδιώτης στο 7 Φεβρουαρίου, 2009.